Octrooien deel I

Rik van Boxtel

Algemeen Octrooi en Merken Bureau

Algemeen Octrooi en Merken Bureau

Als ingenieur in spe krijg je er vroeg of laat mee te maken: een octrooi. Iedereen heeft er van gehoord, maar toch weten velen er te weinig vanaf, wat tot vervelende resultaten kan leiden als het zo ver komt. Een octrooi wordt ook wel patent genoemd en is onderdeel van het intellectueel eigendomsrecht. Net als bijvoorbeeld het auteursrecht en het merkenrecht, geeft het de eigenaar rechten over niet-stoffelijke zaken.

Een octrooi is het exclusieve recht op een uitvinding binnen een bepaald rechtsgebied. Een octrooi wordt verleend door de overheid en biedt de houder ervan de mogelijkheid anderen te verbieden, de vinding commercieel uit te buiten. Eigenlijk krijg je van de overheid het monopolie op het gebruik van je uitvinding. Dit alleenrecht blijft een beperkte tijd geldig, in Nederland 6 of 20 jaar.

Het rechtsgebied waar het octrooi geldig is, hangt af van waarvoor de aanvraag tot een octrooi gedaan. Is alleen in Nederland patent aangevraagd, dan is het ook alleen in Nederland geldig. In andere landen mag men gewoon de uitvinding maken en verkopen.

Voorwaarden

Een octooi moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Ten eerste moet de uitvinding nieuw zijn. Als iets al ergens beschreven is dan is het niet meer nieuw en dus onmogelijk te octrooieren, ook als dit door de uitvinder zelf wordt gedaan! Als de uitvinder voor het aanvragen van zijn octrooi zijn mond voorbij praat of op een congres enthousiast zijn vinding uit de doeken doet, kan hij er zelf geen rechten meer aan ontlenen.

Ten tweede moet de uitvinding inventief zijn. Een voor de hand liggende oplossing voor een probleem kan ook niet gepatenteerd worden; de vinding mag voor de vakman niet triviaal zijn. Een probleem is echter dat deze voorwaarde tamelijk subjectief is. Hoe triviaal is een idee? Denk aan het beschuit met de inkeping zodat deze makkelijker uit uit de rol gehaald kan worden. Confronteer een gemmiddelde OGO-groep met het probleem en dezelfde oplossing was waarschijnlijk bedacht. Toch was deze vinding innovatief genoeg om voor een octrooi in aanmerking te komen.

Derde voorwaarde is dat het industrieel toepasbaar moet zijn. De werking van het product of het proces moet technisch aangetoond kunnen worden. Zo zijn er in de octrooiliteratuur enkele beschrijvingen van Perpetuum Mobile bekend. Daar de werking echter indruist tegen natuurwetten en de werking hiervan dus nooit is aangetoond, hebben deze beschrijvingen absoluut geen waarde.

Gevolgen

In ruil voor het alleenrecht wordt de uitvinding gepubliceerd. Het moet voor de concurrenten duidelijk zijn welk stuk techniek zij niet mogen gebruiken. Een nadeel daarvan is dat anderen precies kunnen zien hoe de uitvinding werkt en wat de problemen zijn. Octrooien bieden daarom een perfecte basis om de huidige stand der techniek te onderzoeken. Een probleem is echter dat alle octrooien pas na enige tijd worden vrijgegeven.

Geschiedenis

Octrooiwetgeving is ontstaan om innovatie te stimuleren. Uitvinders zouden hun kennis voor zich houden, omdat ze bang zijn dat een ander ermee aan de haal gaat. Om uitvinders te stimuleren om hun vinding openbaar te maken, wordt als beloning een beperkt geldig monopolie gegeven.

De eerste wet in Nederland met betrekking tot octrooien stamt uit 1817 en is in 1867 weer opgeheven. In 1910 is in Nederland de rijksoctrooiwet aangenomen. Dit was onder sterke internationale druk, omdat Nederland het enige land in Europa was dat geen octrooiwetgeving had. Buitenlandse industrie had last van de vrije wetgeving in Nederland.

In de jaren tachtig is het Europees octrooibureau opgericht. Ver voor de eerste octrooiwetgeving werden al patenten verleend door koningen e.d.. Simon Stevin verkreeg in 1604 bijvoorbeeld al octrooi op zijn zeilwagen.

Tot 1995 werden octrooiaanvragen getoetst door de octrooiraad op nieuwheid, inventiviteit en industriële toepasbaarheid. Na de oprichting van het Europees octrooibureau namen de aanvragen bij de octrooiraad af. Sinds 1995 worden aanvragen niet meer getoetst, waardoor de kosten veel lager zijn geworden en de snelheid van verlening is verhoogd. Een derde partij kan het ongetoetste aangenomen octrooi aanvechten. De rechter bepaalt dan of het verleende octrooi nietig verklaard wordt of dat het geldig blijkt. Nadat de nog onder het oude regime lopende aanvragen afgewerkt waren, is op 1 september 2004 de octrooiraad opgeheven.

Het is echter nog steeds mogelijk onderzoek te laten uitvoeren naar de nieuwheid van een uitvinding. Bij de aanvraag voor een 20-jarig octrooi is zon nieuwheidsonderzoek verplicht.

Locatie

De aanvraag van een octrooi is landsgebonden en elk land waarin u bescherming van uw octrooi wilt kost daarom ook geld. Met dit in het achterhoofd wordt ook doorgaans naar octrooien gekeken. Waar bevinden zich de concurrenten, waar is de kans groot een juridische procedure te winnen en waar zitten de klanten? Dit om te voorkomen dat u straks met een klein bedrijf tegen een groot bedrijf een langslepende en dus kostbare rechtsgang aflegt of met een octrooi voor airco’s in IJsland belandt.

Voorbeeld van een octrooi

Alternatieven

Zoals genoemd moet een uitvinding nieuw zijn. Een uitvinder kan hier ook gebruik van maken door zijn uitvinding te publiceren in plaats van octrooi aan te vragen. Dit voorkomt dat de concurrentie hierop patent aan kan vragen.

Door de complete werking prijs te geven, kan niemand hier meer patent op aanvragen en kan het dus door iedereen vrij gebruikt worden. In sommige gevallen is het aanvragen van een octrooi zelfs geheel onnodig en wordt de vinding al beschermd door het merkenrecht, auteursrecht of het modelrecht.

Als je interesse gewekt is dan is het leuk een keer te gaan kijken op internet. Wereldwijd zijn er vele uitvindingen vastgelegd en deze zijn via internet makkelijk en gratis te bekijken; octrooien zijn immers openbaar! Veel octrooien zijn in het Engels gepubliceerd en de meeste hebben een Engelse samenvatting. Het kan ook makkelijk zijn, te bekijken hoe een ander een probleem heeft opgelost. Je hoeft namelijk het wiel niet opnieuw uit te vinden. Zie espacenet.nl voor toegang tot duizenden octrooien. Hierop is het leuk eens te zoeken naar bijvoorbeeld de namen van professoren.

In een volgende sTAUt zal verder worden ingegaan op de opbouw van een octrooi, de verschillende procedures en trajecten welke gevolgd kunnen worden.

Publicatie verschenen in Simon Ster 37.3