Kofi Annan

Ruud Hawinkels

“The idea that there is one people in possession of the truth, one answer to the world’s ills, or one solution to humanity’s needs, has done untold harm throughout history, especially in the last century.” Kofi Annan in zijn Nobelprijs lezing. In deze staut de beslommeringen van een Secretaris-generaal van de Verenigde Naties.

De Secretaris Generaal

Volgens het handvest van de VN is zijn functie ‘Chief administrative officer’ en daarmee de hoogste verantwoordelijke op het Secretariaat van de VN. Naast deze functie kunnen de zes hoofdorganen van de VN de Secretaris-generaal functies toevertrouwen.

Tot zover de officiële status van de Secretaris-generaal. Zijn voornaamste taak is een onafhankelijk, onpartijdig en integer gezicht te zijn voor de Verenigde Naties. Dit moet hem in staat stellen internationale conflicten te voorkomen en op te lossen. Een onberispelijke staat van dienst en uitstekende diplomatieke kwaliteiten zijn dan ook hard nodig voor een Secretaris-generaal.

Op papier is de selectie voor de functie heel eenvoudig. De Secretaris-generaal wordt gekozen door de Algemene Vergadering op aanbeveling van de Veiligheidsraad. Dit wil zeggen dat de vijftien leden van de Veiligheidsraad (vijf permanente met een veto en tien wisselende) een kandidaat aanbevelen aan de Algemene Vergadering. De stemming in de Algemene Vergadering is slechts een formaliteit.

In werkelijkheid is de selectie een complex politiek proces. Vaak worden er bekende leiders uit grote landen voorgesteld, die dan door een van de permanente leden tegengehouden wordt. Uiteindelijk zijn het vaak redelijk onbekende kandidaten uit middelgrote landen die als compromis door de Veiligheidsraad worden aanbevolen.

Er zijn slechts weinig geschreven regels voor de selectie van een Secretaris-generaal, maar in de beginjaren is er een aantal ongeschreven regels ontstaan die nog steeds worden toegepast. Zo komt een Secretaris-generaal nooit uit een land dat tot de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad behoort en is er een roulatie over de 5 continenten, waarbij iedere twee termijnen (5 jaar is de ongeschreven regel voor een termijn) de Secretaris-generaal van een ander continent afkomstig is. Bij de herbenoeming van Kofi Annan is hier overigens een uitzondering op gemaakt. Bij de selectie van de huidige Secretaris-generaal daarentegen was het op voorhand duidelijk dat alleen een Aziatische kandidaat door de selectie zou komen.

Biografie

Kofi Annan, wat overigens niet uitgesproken wordt als “koffie” maar met een lange o, is 8 april 1938 geboren in Kumasi, Ghana. Hij was een deel van een tweeling wat in Ghana als heel bijzonder wordt beschouwd.

Mr. Annan is getrouwd met de Zweedse rechter en schilderes Nane Maria Annan. Samen hebben ze drie kinderen uit hun vorige huwelijken.

In 1958 begon hij aan de studie Economie aan de Kumasi College of Science and Technology. Via een kleine omweg naar de VS is hij afgestudeerd in Genève aan het Graduate Institute of International Studies. Later heeft hij aan de MIT Sloan School of Management nog een Master afgerond.

In 1962 is hij bij de Verenigde Naties begonnen als Budget functionaris bij de World Health Organization. Op een kort uitstapje als toerismecoördinator in Ghana na heeft Mr. Annan zijn hele carrière bij de VN doorgebracht. Vanaf 1987 heeft hij drie verschillende positie als Assistent Secretaris-generaal bekleed en is hij nog een korte tijd Ondersecretaris-generaal geweest.

Op 13 december 1996 werd Kofi Annan voorgedragen door de Veiligheidsraad als opvolger van Boutros Boutros-Ghali, die onder druk van de Verenigde Staten geen tweede termijn gegund was. Vier dagen later stemde de Algemene Vergadering voor zijn aanstelling en 1 januari 1997 begon Kofi Annan aan zijn moeilijke taak als Secretaris-generaal. Hij is de eerste zwarte Secretaris-generaal en hij is tevens de eerste Secretaris-generaal die uit de gelederen van de VN opgekomen is.

Dit laatste feit komt hem goed van pas bij het leiden van een organisatie die bijna failliet is en onder haar eigen bureaucratie bezwijkt. De crisissen in Rwanda en Bosnië hebben op pijnlijke wijze duidelijk gemaakt dat de VN niet meer opgewassen is tegen de problemen van de 21ste eeuw. Kofi Annan was gedeeltelijk verantwoordelijk voor de mislukte missie, maar het grootste probleem was de slechte medewerking van de leden van de Veiligheidsraad.

Vanaf zijn aanstelling is Kofi Annan een grote voorvechter van mensenrechten, de rechtsstaat, gelijkheid, tolerantie en waardigheid. Zijn continue strijd voor deze idealen, heeft ervoor gezorgd dat het vertrouwen van het grote publiek in de VN sterk gestegen is. Naast het onder de aandacht brengen van deze punten heeft hij ervoor gezorgd dat er een Peacebuilding Commission en een Human Rights Council opgericht werden.

Door de grote problemen in de organisatie, zijn ingrijpende hervormingen een van de speerpunten in zijn beleid geweest. Tijdens zijn eerste jaar als Secretaris-generaal heeft Kofi Annan een uitgebreid plan van hervormingen voorgesteld. Het doel was de efficiëntie en effectiviteit van de gehele organisatie te vergroten. Zijn hervormingsbeleid heeft hij tijdens zijn herbenoeming in 2001 doorgezet en zelfs in zijn laatste jaar als Secretaris-generaal heeft hij nog hervormingen voor de toekomst voorgesteld.

Een tweede speerpunt was de financiële gezondheid van de Verenigde Naties verbeteren. De slechte financiële gezondheid zorgde voor een laag moreel bij het personeel en problemen bij het uitvoeren van activiteiten. De grootste debiteur van de VN, de Verenigde Staten, was verantwoordelijk ongeveer 60% van de totale schuld. Tijdens zijn eerste week in functie heeft Kofi Annan getracht dit percentage omlaag te brengen. Heel langzaam is dit gelukt en tegenwoordig schommelt de schuld van de VS rond 40%. De Verenigde Staten kunnen, doordat ze de hoogste contributie betalen en een schuld in stand houden, grote druk uitoefenen bij belangrijke beslissingen.

Het financieringsprobleem was echter nog niet opgelost door een gedeeltelijk ingeloste schuld. Kofi Annan heeft zich ingezet om de betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de VN te vergroten. Het Global Compact dat hij in 1999 lanceerde is het grootste project om sociale verantwoordelijkheid bij bedrijven onder de aandacht te brengen.

Uiteraard kan het leven van een Secretaris-generaal die 192 landen vertegenwoordigt niet altijd over rozen gaan en ook Kofi Annan heeft de wind wel eens van voren gehad. Twee affaires die voor veel opschudding gezorgd hebben zijn; de Lubbers-affaire, waarbij Ruud Lubbers werd verdacht van seksuele intimidatie. Kofi Annan steunde hem, maar werd later door een onderzoekscommissie teruggeroepen waarna mr. Lubbers alsnog schuldig bevonden werd. De tweede affaire kwam direct na de voorgaande aan het licht. Hierbij werd Kofi Annan verdacht van illegale praktijken nadat zijn zoon steekpenningen had ontvangen van een Zwitsers bedrijf. Het Olie-voor-voedsel programma, waar deze affaire binnen speelde, liep hierdoor ernstige schade op.
Hoewel zijn imago ernstig geschaad was bleef Kofi Annan op zijn post.

Nobelprijs

Het goede werk dat Kofi Annan als Secretaris-generaal heeft verricht is in 2001 beloond met de Nobelprijs voor de vrede. Hij wordt geëerd voor zijn inspanningen om de VN weer nieuw leven in te blazen en daarbij de VN tevens te vormen naar een organisatie voor de toekomst.

Wie nu denkt dat Kofi Annan, na tien jaar als Secretaris-generaal van de Verenigde Naties en zijn 69 levensjaren, op zijn lauweren gaat rusten heeft het mis.

In zijn functie als Secretaris-generaal was hij in een positie om te vechten voor mensenrechten en vrede. Hij moest onpartijdig zijn, maar was gebonden door de 192 meningen van de lidstaten. In zijn huidige functie als een van “The Elders” kan hij onpartijdig zijn en zich vrij van enige verantwoording inzetten voor mensenrechten en vrede.

The Elders is een initiatief van Peter Gabriel en moet gezien worden als een groep wijze dorp oudsten van het wereldwijde dorp. Ze zijn bijeen gebracht door Nelson Mandela, Graça Machel en Desmond Tutu. De groep bestaat uit tien (oud) politici, ondernemers en diplomaten. Hun doel is om conflicten te voorkomen en bij ernstige conflicten te helpen aan een vreedzame oplossing. De eerste missie waar ze aan begonnen zijn is de crisis in Darfur. Dit is ook meteen de eerste test voor The Elders en Kofi Annan.

Bronnen:

• www.un.org
• www.theelders.org
• www.globalpolicy.org

Publicatie verschenen in Simon Ster 38.6