Nelson Mandela

Ruud Hawinkels

“I learned that courage was not the absence of fear, but the triumph over it.” Uit zijn autobiografie ‘Long Walk to Freedom’. Nelson Mandela, antiapartheidsactivist en algemeen geroemd voor zijn tomeloze inzet voor de mensheid. Zijn lange weg naar vrijheid.

Nelson Mandela is geboren op 18 juli 1918 in het plaatsje Mvezo. Hij is de zoon van het plaatselijke stamhoofd, die in totaal dertien kinderen heeft bij vier vrouwen. Hij krijgt dan de naam Rolihlahla, dit betekent zoiets als “kwajong”. Op zeven jarige leeftijd gaat hij, als eerste van zijn familie, naar school. Waar de lerares zijn naam te moeilijk vindt en hem de naam Nelson geeft. Na zijn middelbare school in Healdtown, begint Mandela aan een BA aan de universiteit van Fort Hare. Hier raakt Mandela na een jaar betrokken bij een actie tegen het beleid van de universiteit. Hiervoor wordt hij van de universiteit gestuurd.

Hij vertrekt naar Johannesburg, waar hij als klerk bij een advocatenkantoor gaat werken. Tijdens zijn werk haalt hij een BA graad bij de universiteit van Zuid-Afrika, waarna hij begint aan een rechtenstudie aan de universiteit van Witwatersrand.

Het begin

In 1944 richt hij met 4 vrienden de Afrikaans Nationaal Congres Jongeren Afdeling (ANCJA) op. De ANCJA is de jongeren afdeling van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). Dit is het begin van zijn politieke carrière en dankzij het naderende apartheidsregime ook het begin van zijn weg naar Robben Eiland.

Tijdens de zogenaamde “apartheidsverkiezingen” van 1948 komen de blanke apartheidspartijen aan de macht. De Jongeren Afdeling heeft inmiddels zoveel macht binnen het ANC dat ze de leiding overnemen en oproepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid tegen het nieuwe regime. Langzaam worden de apartheidswetten strenger en de vrijheden van kleurlingen en zwarten ingeperkt. Het ANC gaat samenwerken met andere anti-apartheidsbewegingen, maar ook dit verzet wordt door het regime onderdrukt door een wet tegen demonstraties. Na een laatste gezamenlijke actie in 1955, Het Congres van het Volk waarbij gelijkheid voor alle rassen wordt voorgesteld, worden 156 kopstukken van anti-apartheidsbewegingen opgepakt en na een 4 jarig proces, het “Treason Trail”, vrijgesproken.

In 1960 komt de ommekeer in de geschiedenis van Zuid-Afrika. Tijdens een actie van het PAC (een afsplitsing van het ANC) in Sharpeville begint de politie zonder aanleiding op de menigte te schieten. Hierbij vallen 89 doden. De zwarte en gekleurde gemeenschap komt massaal in opstand en de regering kondigt de noodtoestand af, waarbij 18.000 mensen worden gearresteerd. Het ANC en het PAC worden verboden. Uit onvrede ontstaat er binnen beide organisaties een gewapende tak.

Nelson Mandela wordt de eerste leider van de gewapende tak van het ANC, de Umkhonto we Sizwe. Zij plegen sabotage-aanslagen op overheidseigendommen om zo een revolutie onder de gekleurde en zwarte bevolking op te wekken. Bij de aanslagen vallen, ondanks voorzichtigheid, toch menselijke slachtoffers. Dit levert veel kritiek op vanuit het buitenland en de organisatie wordt bestempeld als terroristische organisatie. In 1962 wordt Mandela gearresteerd en schuldig bevonden aan leiden van een staking en illegaal reizen buiten het land (lees: buiten het “thuisland”). Hij moet hiervoor 5 jaar de gevangenis in. In 1963 wordt het ANC volledig onthoofd door de arrestatie van de resterende leiders van het ANC in een boerderij bij Rivonia. Samen met Nelson Mandela staan ze terecht voor 221 sabotage-aanslagen en hulp aan buitenlandse legers om Zuid-Afrika binnen te vallen. Mandela geeft toe dat ze sabotageaanslagen hebben gepleegd om het volk de misstanden van het beleid van het apartheidsregime te laten zien. In zijn openingsverklaring legt Mandela uit dat door de Sharpeville massamoord, het verbieden van de ANC en het oprichten van de Republiek Zuid-Afrika er voor het ANC weinig opties overblijven dan de gewapende strijd of opgeven.

Twee verdachten ontsnappen tijdens hun voorarrest, één wordt vrijgesproken en acht verdachten ontsnappen aan de doodstraf door een goede verdediging en wereldwijde protesten. Zij worden tot levenslang veroordeeld en bijna allemaal naar Robben Eiland gestuurd.

Apartheid

Een gevoelig onderwerp in Nederland, met slechts een klein lichtpuntje. De eerste “pass law”, een wet die de bewegingsvrijheid beperkt, werd al in de 19de eeuw ingevoerd door de Britten. Het apartheidssysteem deelt de Zuid-Afrikaanse bevolking op in vier klasse. De Blanken, de Zwarten, de Kleurlingen en de Indiërs. Aan de hand van deze indeling werden rechten toegekend.

De apartheid barstte in alle hevigheid los na de verkiezingen van 1948. Het apartheidsregime begon meteen met het invoeren van apartheidswetten zoals:
– Geen huwelijken tussen verschillende rassen
– Geen seks tussen verschillende rassen
– Gescheiden openbare voorzieningen (kleurlingen en zwarten mochten niet via dezelfde deur een openbaar gebouw in als blanken).

Een van de pilaren van de apartheid was de “Group Areas Act”. Deze wet bepaalde waar elk ras moest leven en hoe ze hun geld moesten verdienen. Het behoeft geen uitleg dat de Zwarten en Kleurlingen niet de meest groene en mooie wijken kregen aangewezen. De Zwarten en Kleurlingen moesten in Bantoestans of “thuislanden” leven. Dit waren een soort reservaten die ze alleen mochten verlaten als ze daar een document voor hadden aangevraagd. De bedoeling van het apartheidsregime was om deze Bantoestans later zelfstandig te maken. Deze opsplitsing werd echter alleen gebruikt om die paar rechten, die de gekleurde bevolking had, af te nemen.

Premier Verwoerd (1958-1966) wordt beschouwd als de architect van het apartheidsysteem. Onder zijn leiding werden de bantoestan wetten ingevoerd. Door handig met stemgerechtigden en kiesdistricten te schuiven wist hij zelf de meerderheid achter zich te krijgen om van Zuid-Afrika een republiek te maken.

Gevangenschap en later

Negentien jaar zat Nelson Mandela gevangen op Robben Eiland. Als Zwarte was hij de laagste klasse gevangene. Hij moest zwaar werk uitvoeren en had weinig voorzieningen. Vreemd genoeg is het hem wel gelukt om een diploma te halen via het University of Londen External Programme. De resterende acht jaar zit hij in verschillende gevangenissen.

In 1985 bied president Botha hem vrijlating aan onder de voorwaarde dat de ANC de gewapende strijd staakt. Mandela bedankt hem vriendelijk, maar blijft liever in zijn cel.

In 1990 wordt Mandela vrijgelaten door president de Klerk, die Botha opvolgt na een hartaanval. De Klerk heft tevens het verbod op alle anti-apartheidsbewegingen op. De Klerk en Mandela beginnen aan een serie onderhandelingen die tussen 1990 en 1993 leiden tot het opheffen van alle apartheidswetten. In 1994 doet het ANC, met Nelson Mandela als voorzitter, mee aan de eerste multiraciale verkiezingen van Zuid-Afrika. Nelson Mandela wordt verkozen als eerst zwarte president van Zuid-Afrika. Zijn presidentschap staat in het teken van verandering en verzoening.

Publicatie verschenen in Simon Ster 39.1