En hoe is het in Turkije? 

En hoe is het in Turkije?

Pieter van Zuijlen & Twan Weernink

Turkije maakt op dit moment een zeer hectische periode mee. De strijd met de Koerdische Arbeiderspartij PKK is hevig opgelaaid en het land raakt steeds meer betrokken in de Syrische oorlog. Ook van de mislukte staatsgreep heeft Turkije nog een flinke kater. Premier Erdogan heeft een zware tijd met veel uitdagingen en over het motief achter de coup is tot op heden nog weinig bekend. Een groep van zo’n 30 personen, waaronder officieren en generaals, zou ongeveer 8 maanden voor de coup alles tot in detail hebben voorbereid. De coup begon met het innemen van verschillende strategisch gelegen commandocentra om macht over het leger te krijgen. Kort daarna werden vliegvelden stilgelegd en straten in grote steden, zoals Istanbul en Ankara, gepatrouilleerd. De coup heeft echter niet kunnen slagen door een massale volksopstand, opgeroepen door president Erdogan.

Over de oorzaak van de staatsgreep bestaan verschillende complottheorieën. Erdogan zou de coup hebben geënsceneerd, zodat hij politieke tegenstanders buitenspel kon zetten. Een andere theorie beweert dat islamitische geestelijke Fethullah Gülen het brein achter de couppoging is. Hij zou hiermee trachten Turkije weer een islamitische republiek te maken. Ook wordt gedacht dat de Kemalisten met de coup getracht hebben om Turkije te redden van islamitische invloeden. De Kemalisten zijn opvolgers van Mustafa Atatürk welke de oprichter is van het moderne Turkije zoals wij deze nu kennen.

Hoewel het onwaarschijnlijk is dat Erdogan zelf achter de staatsgreep zat, aangezien dit een erg risicovolle zet zou zijn, bood het hem wel de mogelijkheid om meer macht te grijpen. Kort na de machtsovername van de regering werden zo’n 2800 militairen en 2745 rechters ontslagen. Politici werden beschuldigd van betrokkenheid bij de staatsgreep en werden uit hun functie geheven. Dit gebeurde allemaal binnen enkele dagen na de couppoging. Dat Erdogan de lijst met ontslagen personen pas na de couppoging opgesteld heeft is erg onwaarschijnlijk.

Gülen

Bij deze arrestaties en afzettingen bleef het echter niet. De Turkse regering heeft een voorstel gedaan tot de herinvoering van de doodstraf om toekomstige staatsgrepen te voorkomen. Met deze radicale wet zou Erdogan nog meer de absolute heerschappij naar zich toe kunnen trekken, door politieke tegenstanders uit te schakelen. Er zijn strengere regels opgesteld voor de pers en de vrijheid van meningsuiting is ingeperkt. Hierdoor kan een opstand in een vroeg stadium bedwongen worden. Bovendien wordt de afzetting van rechters en politici doorgezet, wat vooral de ‘zuivering’ van Gülen aanhangers inhoudt. Dit zijn ontwikkelingen die de dictatuur van Erdogan faciliteren, geïnitieerd door de couppoging.

Erdogan domineert al 14 jaar de Turkse politiek, maar vervult naar eigen zeggen een ceremonieel presidentschap, het is volgens hem daarom de hoogste tijd voor verandering! Met de grote uitdagingen van deze hectische tijd kan hij wel wat meer slagkracht gebruiken, iets wat het parlement hem al gunt. Enkel de kiezers kunnen Erdogan er nog van weerhouden deze extra macht te ontvangen. Zij kunnen dit doen door tegen de grondwetswijziging te stemmen.

Slechts twee weken van beraadslagingen binnen het parlement waren nodig voor de meest radicale grondwetsherziening sinds Atatürk, stichter van het moderne Turkije na de Eerste Wereldoorlog. Dit geeft Erdogan de mogelijkheid aan te blijven tot 2029, om de functie van premier te laten verdwijnen en hem de mogelijkheid te geven ministers aan te stellen dan wel te ontslaan. Erdogan zal zelfs invloed krijgen op de rechterlijke macht en het parlement zal over minder macht beschikken. Ondanks dit alles heeft Erdogan de benodigde 60% meerderheid van het parlement aan zijn zijde gekregen. Enkel een referendum kan de grondwetsherziening nog tegenhouden.

Erdogan

Onlangs heeft Angela Merkel het vliegtuig gepakt om bij Erdogan op de koffie te gaan, een reisje wat veel stof deed opwaaien in Duitsland. Merkel wil de band tussen Duitsland en Turkije versterken aangezien deze band is de laatste tijd sterk is verkild. Europa heeft baat bij een goede relatie met Turkije vanwege de vluchtelingendeal waardoor de doorstroom van vluchtelingen is beperkt. De inzet van Merkel voor een gesprek wordt daarom bestempeld als te meewerkend, juist nu de mensenrechten in Turkije gevaar lopen en Erdogan wat tegenwerking nodig heeft. Echter sprak juist Merkel haar kritiek uit over de wijze waarop Erdogan zijn land regeert en gaf hem een koude douche. Merkel sprak haar zorgen uit over de scheiding van de machten en voornamelijk de vrijheid van meningsuiting welke juist in deze situatie zo belangrijk is voor de Turkse democratie. Dit viel niet in goede aarde bij Erdogan, welke juist benadrukte dat de oppositie leugens verspreidt over het presidentiële systeem en de scheiding van de machten hierin.

Enkele tijd terug zijn Turkse militairen gevlucht naar Duitsland omdat ze in Turkije verdacht worden van medewerking aan de coup. Een activiteit waar zij allen beweren niet aan deel te hebben genomen, maar Erdogan neemt hierin liever geen risico. Een uitleveringsverzoek werd ingediend en de onderhandelingen begonnen, met een slechte afloop voor Erdogan. Het gesprek waarbij iedereen bang was voor teveel meewerkendheid van Merkel eindigde anders. Merkel zal te veel baat hebben bij de vluchtelingendeal, maar besloot toch de militairen niet uit te leveren. De verdenkingen zijn niet concreet en het uitvoeren van een eerlijk proces kan niet worden gewaarborgd. Dit alles gaf aanleiding om de militairen het vluchtelingenrecht toe te kennen en een uitlevering te negeren.

Demonstratie van Erdogan supporters

Er zijn middeleeuwse taferelen aan de gang aan de randen van Europa. Het blijkt zelfs in de 21e eeuw mogelijk om een dictatuur te benaderen. Rechters bekritiseren, de media omzeilen en jezelf omringen met gelijkgestemden, het lijkt de trend van deze tijd. Media berichten in Europa waarschuwen steeds meer voor de situatie in Turkije, maar de politiek kan of durft nog niet in te grijpen. Het begint er steeds meer op te lijken dat de voor- en nadelen van een bondgenootschap worden verkozen boven onze ideologie. De democratie zal nooit ten twijfel mogen worden getrokken en de tijd van ingrijpen komt steeds dichterbij. Laten we nu juist het gesprek aangaan en niet wegkijken.

Openheid en eerlijkheid daar bereik je wat mee…

Publicatie verschenen in Simon Ster 48.3